Εποπτεία
Η εποπτεία αποτελεί ένα πολύ σημαντικό υποστηρικτικό στοιχείο κατά τη διάρκεια τόσο της εκπαίδευσης, όσο και της επαγγελματικής πορείας των ειδικών ψυχικής υγείας. Από τα πρώτα κιόλας βήματα του ο νέος σύμβουλος ή θεραπευτής καλείται να συνδυάσει τη θεωρητική του γνώση με την εφαρμογή των δεξιοτήτων του και να διαχειριστεί τις προκλήσεις της συμβουλευτικής ή θεραπευτικής διαδικασίας. Σε αυτήν του την πορεία, ο επόπτης βρίσκεται δίπλα του για να τον υποστηρίξει στις δυσκολίες και να ενισχύσει την επαγγελματική του εξέλιξη με απώτερο σκοπό να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή θεραπευτική πρακτική και προστασία τόσο για τους πελάτες του, όσο και για τον ίδιο.
Η εποπτεία είναι μια διαδικασία που συμβαίνει εντός μιας καθορισμένης επαγγελματικής σχέσης σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο. Η σχέση αυτή προκύπτει όταν ένας σύμβουλος ή θεραπευτής απευθύνεται για επαγγελματική στήριξη σε έναν συνάδελφο του, ο οποίος έχει σημαντική εμπειρία στη συμβουλευτική ή ψυχοθεραπευτική πρακτική και εξειδίκευση στην κλινική εποπτεία.
Η εποπτεία έχει τρεις κύριες λειτουργίες, οι οποίες είναι η στήριξη, η εξέλιξη και η παρακολούθηση του εποπτευόμενου και της δουλειάς του με τους πελάτες του. Συνεπώς, ο σκοπός της εποπτικής διαδικασίας είναι διπλός: να διαφυλάσσει την επαγγελματική και δεοντολογική ποιότητα της πρακτικής και παράλληλα να προσφέρει μια μεθοδική στήριξη, που να ενθαρρύνει τον εποπτευόμενο να αναπτύξει τον δικό του τρόπο αποτελεσματικής εργασίας με τους πελάτες του.
Πιο συγκεκριμένα, η εποπτεία βοηθά συστηματικά τον εποπτευόμενο:
- να αναπτύσσει την ικανότητα του να κάνει ανασκόπηση των περιστατικών του και της προσέγγισης του σε αυτά, ώστε να ενισχύει τις καλές πρακτικές και να αναθεωρεί όσες δεν λειτουργούν
- να κατανοεί καλύτερα τα ζητήματα που απασχολούν τους πελάτες του και ταυτόχρονα την εσωτερική τους διαδικασία
- να έχει μεγαλύτερη επίγνωση των δικών του αντιδράσεων προς τον πελάτη του και των προσωπικών του ζητημάτων που τις επηρεάζουν
- να αναγνωρίζει τον τρόπο που εξελίσσεται η θεραπευτική σχέση, ώστε να επιβεβαιώνει ότι είναι προς όφελος του πελάτη
- να συνεχίζει να επιμορφώνεται σε θεωρητικό επίπεδο συνδέοντας τη γνώση με την εμπειρία του
- να οργανώνει την πρακτική του, να φροντίζει για τη σταδιοδρομία του και να αναπτύσσει το επαγγελματικό του δίκτυο
- να λειτουργεί με βάση τους δεοντολογικούς κανόνες που διέπουν το επάγγελμα του, ώστε να είναι προστατευμένος τόσο ο ίδιος, όσο και οι πελάτες του
- να επιβεβαιώνει τη θετική πορεία του, αλλά και να υποστηρίζεται σε δύσκολα περιστατικά, ηθικά ζητήματα και ιδιαίτερες καταστάσεις που προκύπτουν στην επαγγελματική πρακτική του
- να παίρνει στήριξη σε θέματα που προκύπτουν στην προσωπική ζωή του και μπορεί να επηρεάζουν τη δουλειά του, αλλά και σε θέματα που προκύπτουν στη θεραπευτική σχέση και μπορεί να τον επηρεάζουν σε προσωπικό επίπεδο
- να δημιουργήσει μέσα του τη φωνή ενός «εσωτερικού επόπτη» που θα τον υποστηρίζει κάθε στιγμή
Η ομαδική εποπτεία απαρτίζεται από έναν έμπειρο επαγγελματία ψυχικής, ο οποίος έχει το διπλό ρόλο του επόπτη και του συντονιστή της ομαδικής διαδικασίας, και τα μέλη της ομάδας, δηλαδή τους εποπτευόμενους. Η εποπτεία σε ομαδικό πλαίσιο έχει την ιδιαιτερότητα και συνάμα το πλεονέκτημα ότι εκτός από τον συντονιστή συχνά και η ίδια η ομάδα λειτουργεί ως επόπτης. Δηλαδή, τα μέλη, εκτός από εποπτευόμενοι, σταδιακά εξελίσσονται σε συν-επόπτες, με την έννοια ότι θα εξασκηθούν και στην ικανότητα να ακούν με ενσυναίσθηση, να παρατηρούν, να δίνουν ανατροφοδότηση με ευαισθησία και καθαρό στόχο να βοηθήσουν τους συναδέλφους τους.
Ένα ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι μέσα στην ομαδική εποπτεία τα μέλη έχουν την ευκαιρία να έχουν πρόσβαση στην επαγγελματική εμπειρία των συναδέλφων τους. Αυτό συνεπάγεται ότι:
- μαθαίνουν από πρώτο χέρι πώς είναι να δουλεύεις με περιστατικά που δεν έχουν ακόμη οι ίδιοι συναντήσει
- έρχονται αντιμέτωποι με τα ιδιαίτερα ηθικά ζητήματα και τους πρακτικούς προβληματισμούς, που προκύπτουν στους συναδέλφους τους
- βλέπουν πώς λειτουργούν τα διαφορετικά στυλ και οι μοναδικές δεξιότητες που έχουν άλλοι σύμβουλοι στην πρακτική τους
- αποκτούν την ευκαιρία να πάρουν συναδελφική στήριξη και κατανόηση σε δικά τους δύσκολα περιστατικά ή σε προβληματισμούς και ανασφάλειες και νιώθουν ότι δεν είναι μόνοι
Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι η ομαδική εποπτεία λειτουργεί συμπληρωματικά στην ατομική και δε συνιστάται σαν κύρια μορφή εποπτείας για εκπαιδευόμενους και νέους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που χρειάζονται την στενή φροντίδα και προσοχή, της ατομικής εποπτείας.
Όπως έχει γίνει φανερό ως μέχρι στιγμής, η εποπτεία ως τελικό αποτέλεσμα έχει την προστασία του τον πελάτη μέσω της εμπλοκής ενός τρίτου αμερόληπτου μέλους. Προκειμένου να εκπληρωθεί αυτός ο στόχος, χρειάζεται να μοιραστούν στον επόπτη αρκετές από τις πληροφορίες του πελάτη τους. Ωστόσο, ο δεοντολογικός κανόνας της εμπιστευτικότητας τηρείται ακόμη και στα πλαίσια της εποπτείας. Πρώτον, ατομικές πληροφορίες ταυτοποίησης, όπως το όνομα του πελάτη, δεν αποκαλύπτονται στον επόπτη. Δεύτερον, όπως ο θεραπευτής, έτσι και ο επόπτης δεσμεύεται με συμφωνητικό εμπιστευτικότητας να μην μοιραστεί πληροφορίες που αναφέρονται στην εποπτεία έξω από αυτή.
Επιπλέον, όπως είδαμε, η εποπτεία εξασφαλίζει σε σημαντικό βαθμό την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας για τον πελάτη. Για το λόγο αυτό, συνιστούμε σε κάθε πελάτη να ρωτάει τον υποψήφιο θεραπευτή σχετικά με την εκπαίδευση του, την πιστοποίηση του και την λήψη εποπτείας του.