Ο Μπουκάι περιγράφει την κατάθλιψη ως «ένα βαθύ πηγάδι ένα βούλιαγμα, μια τρύπα, μια δύναμη που σε τραβάει προς τα κάτω, που σε συνθλίβει». Πραγματικά, όταν ένας άνθρωπος πάσχει από κατάθλιψη, βιώνει δυσλειτουργία στην καθημερινή του ζωή και μεγάλο ψυχικό πόνο στο ίδιο το άτομο. Συνήθως επηρεάζονται συναισθηματικά και οι άνθρωποι που το νοιάζονται καθώς νιώθουν ανήμποροι να τον βοηθήσουν. Αν και η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή που μπορεί να αντιμετωπιστεί, συχνά η άγνοια έχεις ως αποτέλεσμα να μην λαμβάνει το άτομο την κατάλληλη διάγνωση και άρα, τη θεραπεία που χρειάζεται. Ας δούμε, λοιπόν, μερικά βασικά στοιχεία της κατάθλιψης που μπορούν να μας βοηθήσουν να την αναγνωρίσουμε και να κινητοποιηθούμε κατάλληλα.
Θλίψη vs. Κατάθλιψη
Για να ξεκινήσουμε να κατανοούμε την κατάθλιψη αρχικά είναι σημαντικό να διαλύσουμε τη σύγχυση που υπάρχει ανάμεσα σε αυτήν και τη θλίψη. Η θλίψη αποτελεί ένα βασικό συναίσθημα και μια φυσιολογική αντίδραση σε μια κατάσταση που ενέχει ανισορροπία, απώλεια και πόνο. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο οργανισμός μας μας ενημερώνει ότι βρισκόμαστε σε μια δύσκολη και επιζήμια για εμάς κατάσταση, σε μια σοβαρή κρίση. Αν αφουγκραστούμε τη θλίψη μας, τότε θα εστιάσουμε στον εαυτό μας για να αξιολογήσουμε την κατάσταση και να βρούμε κατάλληλους τρόπους διαχείρισης μέχρι να φτάσουμε σε μια νέα ισορροπία.
Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή της διάθεσης, που σημαίνει ότι διαρκεί περισσότερο από ένα συναίσθημα. Συχνά περιλαμβάνει το συναίσθημα της θλίψης χωρίς να λείπουν όμως και άλλα συναισθήματα όπως το άγχος και ο θυμός. Τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της όμως είναι η μείωση της ενεργητικότητας και η απώλεια της ευχαρίστησης. Συνήθως πίσω από την κατάθλιψη κρύβεται η καταπίεση του εαυτού σε τέτοιο βαθμό που καταλήγει να εμποδίζει την κινητοποίηση του για εποικοδομητική δράση και επαφή με το περιβάλλον. Ωστόσο, συχνά τα καταθλιπτικά άτομα έχουν μάθει να κρύβουν πολύ καλά όλες αυτές τις διαδικασίες που βιώνουν με αποτέλεσμα να μην έχουν αυτό που ονομάζουμε «καταθλιπτική εικόνα» στην καθημερινή τους ζωή.
Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;
Η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί με διάφορες μορφές, οι οποίες έχουν μικρά αλλά σημαντικά διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους:
Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή: χαρακτηρίζεται από ένα συνδυασμό καταθλιπτικών συμπτωμάτων, τα οποία επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία του ατόμου στην καθημερινή του ζωή. Ένα καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να συμβεί μια φορά ή να παρουσιάζεται σε διάφορες φάσεις της ζωής του ατόμου.
Δυσθυμική Διαταραχή: χαρακτηρίζεται από μακροπρόθεσμα και λιγότερο σοβαρά συμπτώματα που δεν ακινητοποιούν το άτομο, αλλά το εμποδίζουν να νιώθει καλά.
Ψυχωτική Κατάθλιψη: συνοδεύεται από κάποιο είδος ψύχωσης, όπως παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις.
Μανιοκατάθλιψη (Διπολική διαταραχή): προκαλεί ακραίες αλλαγές της διάθεσης που κυμαίνονται από καταθλιπτική (θλίψη, απελπισία, απώλεια ενδιαφέροντος/ ευχαρίστησης) ως μανιακή κατάσταση (υπερβολική ευφορία, αυξημένη ενέργεια και εκνευρισμός).
Επιλόχειος Κατάθλιψη: εμφανίζεται σε νέες μητέρες όταν παρουσιάζουν ένα μείζων καταθλιπτικό επεισόδιο στο μήνα που ακολουθεί μετά τη γέννα.
Εποχική Διαταραχή της Διάθεσης: χαρακτηρίζεται από καταθλιπτικά συμπτώματα κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν μειώνεται το φως της μέρας. Η κατάθλιψη συνήθως περνάει την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η διαταραχή αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί με την έκθεση στο φως του ήλιου και με ψυχοθεραπεία.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Δεν παρουσιάζουν όλοι οι άνθρωποι με κατάθλιψη τα ίδια συμπτώματα. Η βαρύτητα, η συχνότητα και η διάρκεια των συμπτωμάτων ποικίλουν ανάλογα με το άτομο και τη μορφή της ασθένειας του. Τα κύρια συμπτώματα της κατάθλιψης είναι:
- Συνεχής θλίψη, άγχος ή αίσθημα «κενού»
- Ελάττωση ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης σε δραστηριότητες
- Σημαντική απώλεια βάρους, ελάττωση ή αύξηση της όρεξης
- Αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος καθημερινά
- Διέγερση, εκνευρισμός ή επιβράδυνση της κινητικότητας
- Κούραση και απώλεια ενεργητικότητας
- Δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων
- Αισθήματα απαισιοδοξίας και απελπισίας
- Αισθήματα ενοχών και αναξιότητας
- Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
- Επίμονοι σωματικοί πόνοι και ενοχλήσεις
Πώς γίνεται η διάγνωση και η θεραπεία της κατάθλιψης;
Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή που μπορεί να θεραπευτεί. Όπως με πολλές ασθένειες, όσο νωρίτερα αρχίσει η θεραπεία, τόσο πιο αποτελεσματική είναι και τόσο μικρότερη η πιθανότητα να εμφανιστεί ξανά κατάθλιψη.
Το πρώτο βήμα για την κατάλληλη θεραπεία είναι να επισκεφθούμε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, ο οποίος είτε θα αξιολογήσει ο ίδιος, είτε θα μας παραπέμψει σε έναν ειδικό για διάγνωση. Αφού διαγνωσθεί, η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευτεί με διάφορους τρόπους με πιο κοινούς τη φαρμακευτική αγωγή και την ψυχοθεραπεία.
Φαρμακευτική αγωγή: Ας ξεκινήσουμε λέγοντας ότι το κατά πόσο είναι απαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή για την αντιμετώπιση κάθε περίπτωσης μπορεί να αξιολογηθεί από έναν ψυχίατρο με τη συνεργασία του ατόμου που πάσχει από κατάθλιψη. Στην περίπτωση που χορηγηθούν αντικαταθλιπτικά η λειτουργία τους είναι να εξισορροπούν τις χημικές ουσίες του εγκέφαλου (νευροδιαβιβαστές), που παίζουν ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης.
Επίσης, η διάρκεια και η δοσολογία της αντικαταθλιπτικής αγωγής ρυθμίζεται συνεχώς υπό την παρακολούθηση ψυχιάτρου και μπορεί να διακοπεί όταν παρατηρείται μια σταθερή βελτίωση του ατόμου. Σε αυτήν την περίπτωση σημαντικό ρόλο παίζει η ψυχοθεραπεία μέσα από την οποία το άτομο παίρνει συνεχιζόμενη στήριξη.Ψυχοθεραπεία: Υπάρχουν διάφορα είδη ψυχοθεραπείας που βοηθούν στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Αρχικά, η ψυχοθεραπεία βοηθά το άτομο να δει ποιοι τρόποι σκέψης και συμπεριφοράς του συμμετέχουν στη δημιουργία και τη διατήρηση της κατάθλιψης. Όσο το άτομο αναγνωρίζει πώς καταπιέζει τον εαυτό του να κινητοποιηθεί, αρχίζει να διερευνά και να ανακαλύπτει νέους, πιο εποικοδομητικούς τρόπους ύπαρξης.
Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν φίλο ή συγγενή που έχει κατάθλιψη;
Όταν κάποιος κοντινός σας άνθρωπος έχει κατάθλιψη, επηρεάζεστε και εσείς. Το πρώτο και πιο σημαντικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε για να τον βοηθήσετε, είναι να τον ενθαρρύνεται να βρει μια σωστή διάγνωση και θεραπεία. Παράλληλα, μπορείτε:
- Να του προσφέρετε συναισθηματική στήριξη, κατανόηση, υπομονή και ενθάρρυνση
- Να τον βοηθήσετε τον να συζητήσει μαζί σας και ακούσετε προσεχτικά
- Να μην ακυρώνετε τα συναισθήματα που εκφράζει, αλλά να επιβεβαιώνεται την δική του πραγματικότητα και να του προσφέρετε ελπίδα
- Να μην αγνοείτε τις σκέψεις αυτοκτονίας και να τις αναφέρετε στον γιατρό ή τον θεραπευτή του
- Να τον προσκαλείτε σε περιπάτους και άλλες εξωτερικές δραστηριότητες χωρίς όμως να τον πιέζετε πολύ. Αν και χρειάζεται τη συντροφιά και λίγο σπρώξιμο να απασχοληθεί με άλλα πράγματα, οι πολλές απαιτήσεις μπορεί να ενισχύσουν τα συναισθήματα αποτυχίας.
- Να του θυμίζετε ότι με τον καιρό και με την θεραπεία τα συμπτώματα θα φύγουν.
Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου, αν έχω κατάθλιψη;
Αν έχετε κατάθλιψη μπορεί να νιώθετε εξαντλημένοι, αβοήθητοι και απελπισμένοι. Μπορεί να σας φαίνεται υπερβολικά δύσκολο να ενεργήσετε για να βοηθήσετε τον εαυτό σας. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι αυτά τα συναισθήματα είναι μέρος της κατάθλιψης και δεν αντανακλούν πραγματικές καταστάσεις. Από τη στιγμή που θα αναγνωρίσετε την κατάθλιψή σας και θα αρχίσετε θεραπεία, η αρνητική σκέψη θα αρχίσει να φεύγει. Παράλληλα, μπορείτε:
- Να συμμετέχετε σε ήπιες δραστηριότητες που σας άρεσαν
- Να θέσετε ρεαλιστικούς στόχους για τον εαυτό σας
- Να κάνετε ό, τι μπορείτε βάζοντας προτεραιότητες και κάνοντας ένα βήμα τη φορά
- Να προσπαθήσετε να περνάτε χρόνο με άλλους ανθρώπους, να τους μιλάτε και να τους αφήνετε να σας βοηθούν
- Να μην περιμένετε να αλλάξει η διάθεση σας αμέσως, αλλά σταδιακά
- Να αναβάλετε να πάρετε σημαντικές αποφάσεις μέχρι να νιώσετε καλύτερα